Nieuw model

SOCIAAL-SPORTIEF WERK KAN EVENGOED TOPSPORT ZIJN: EEN PLEIDOOI VOOR EEN INTEGRAAL DYNAMISCH PERSPECTIEF*

Wanneer het over sportbeleid gaat, wordt er vaak teruggevallen op binaire categorieën: topsport versus breedtesport, competitiesport versus recreatiesport, sport als doel versus sport als middel… Het zijn ‘exclusieve’ categorieën: de ene sluit de andere uit. Sport en sporters worden op die manier in hokjes gestopt. Dat is overzichtelijk en ook gemakkelijk in functie van subsidiëring – er zijn geen overlappende zones die tot discussie kunnen leiden – maar binaire modellen doen afbreuk aan de hybride en dynamische realiteit. Zo worden er binnen een sociaal-sportieve werking als de Brussels Brazilian Jiu-Jitsu Academy (BBJJA) evengoed topsportprestaties geleverd. Beste bewijs: Florian Bayili behaalde in november 2022 twee WK-titels en ook goud op de World Games. In dit artikel presenteren we daarom een vernieuwend integraal dynamisch model waarbij zowel sporters, clubs als deelwerkingen zich ook zelf kunnen positioneren naargelang hun competitieve, sociaal-maatschappelijke en professionele aspiraties. Eerst zoomen we even in op sociaal-sportief werk, om vervolgens het integrale en dynamische perspectief verder toe te lichten.

SOCIAAL-SPORTIEF WERK?

Met de publicatie van de Praktijkgids sociaal-sportief werk #1: 125 protagonisten over visies, noden en dromen introduceerden we in 2021 meteen ook een nieuwe term: sociaal-sportief werk. We benadrukten in de inleiding dat we zelf geen normatieve, formaliserende of institutionaliserende bedoeling hadden met die term:

“We opteerden ervoor vanuit een positieve, inclusieve en open methodiek, dus ook om zelf (als onderzoekers) al niet bij voorbaat organisaties en actoren – misschien tegen wil en dank – te categoriseren (en in een hokje te stoppen). We focussen dus eerder op de activiteit (i.e. het werk dat wordt verricht) en niet op de organisaties op zich (wat bijna altijd – in om het even welke setting – tot territoriale geschillen leidt). Anders gezegd: door de activiteit te benoemen worden praktijkwerkers en organisaties niet noodzakelijk in een keurslijf gedwongen. Sommige protagonisten hebben vaak ook meerdere petjes op (soms simultaan, soms alternerend). Velen zijn bewust of onbewust ‘boundary spanners’. Velen zijn schitterende levende voorbeelden van ‘ontgrenzend werken’ in een complexe lokale habitat” (Delheye et al., 2021, p. 11).

We gaven aan dat het koppelteken tussen sociaal en sportief in de eerste plaats een symbolische functie heeft. We wilden territoria koppelen en bruggen bouwen, ook tussen diverse gerelateerde labels als Buurtsport, Sport+, +Sport, Sociale Sportinitiatieven, enz. De protagonisten droegen de nieuwe term zelf verder uit in het veld, waarbij ook linguïstisch werd gespeeld met ‘werk’: sociaal-sportieve werking, sociaal-sportief netwerk, sociaal-sportief werkt!

Figuur 1. Sport als hefboom voor participatie: een integraal dynamisch perspectief

INTEGRAAL?

Om recht te doen aan hun hybride en dynamische karakter, maar toch een beter zicht te krijgen op de positionering van sociaal-sportieve werkingen stellen we een integraal model voor dat bestaat uit drie assen waar elke organisatie die een sportieve of sociaal-sportieve werking heeft zich zelf flexibel op kan positioneren (zie Figuur 1).

De horizontale as is die van de competitieve aspiraties: hoe verder naar rechts, hoe hoger het niveau van competitie. Uiterst rechts situeert zich dus de topsport, per definitie “sport op het hoogste niveau” (Groot woordenboek van de Nederlandse taal, 2022, p. 4348). Op de verticale as worden de sociaal-maatschappelijke aspiraties weergegeven. Sociaal-maatschappelijk betekent “de samenleving als geheel betreffend” (Groot woordenboek van de Nederlandse taal, 2022, p. 3909). Organisaties die hoog inzetten op sociaal-maatschappelijke aspecten en op een of andere manier (laag of hoog competitief) rond sport werken, verrichten sociaal-sportief werk. Met ‘sociaal-sportief’ wordt dus letterlijk bedoeld: betrekking hebbend op zowel het sociale als het sportieve (naar analogie met bijvoorbeeld sociaal-economisch).

Andersom willen sommige sportclubs eerder een eigen wereld creëren, met grenzen tussen de samenleving en het sportveld. Deze clubs beogen dan ook ‘exclusiviteit’. Een voorbeeld daarvan is de Royal Zoute Golf Club, waar nieuwe leden – conform het Reglement van inwendige orde – slechts beperkt kunnen toetreden via peterschap en na ballotage (stemming van alle leden). De clublokalen zijn daarenboven exclusief sportief. “Het is de leden verboden vergaderingen te houden in de Clublokalen betreffende onderwerpen/aangelegenheden die niets met golf te maken hebben en welke conflicten kunnen genereren”, zo stipuleert Art. 18. Of anders gezegd: niet-sportgerelateerde issues die buiten woeden, worden ook best buiten de club gehouden. Dit sluit aan bij de houding van sportbonzen als FIFA-voorzitter Gianni Infantino die oreert dat sociaal-maatschappelijke statements (zoals de One Love-kapiteinsband) niet thuis horen op een voetbalveld (en bestraft zouden worden conform het reglement). Volgens deze visie is het sportveld de facto een eigen wereld. Ze vindt haar oorsprong in de negentiende eeuw toen sport als wit, westers en mannelijk concept werd geïnstitutionaliseerd. De meeste sportclubs die toen werden opgericht, waren ‘exclusief’ en letterlijk voor de happy few, namelijk zij die de tijd en de middelen hadden om aan sport te doen en er ook hun brood niet mee hoefden te verdienen. Integendeel: als beroepssporter werd je tot 1986 zelfs uitgesloten van deelname aan de Olympische Spelen. Ook over deze derde as met betrekking tot de professionele aspiraties valt er veel te zeggen. We gaan hier in de toekomst dieper op in.

DYNAMISCH?

Het model heeft niet de bedoeling om personen of organisaties vast te pinnen op een bepaalde positie. Terwijl Florian Bayili zich als sociaal-sportief werker én topsporter zich dus rechtsboven in het model zou kunnen plaatsen, organiseert de BBJJA daarnaast ook minder competitieve, speelse activiteiten (zoals bijvoorbeeld grapplinginitiaties voor kleuters), soms in combinatie met leuke taallessen. Gegroeid en verzelfstandigd vanuit Buurtsport Brussel wordt een laagdrempelige methodiek in elk geval steeds hoog in het vaandel gedragen.

Dergelijke inclusieve dynamische werkingen zijn qua concept intrinsiek future proof. De werking evolueert mee met de superdiverse samenleving. Voor lokale besturen is het nu kwestie van reglementen te ontwikkelen die een even grote dynamiek uitstralen. Voldoende lenig, want liefst over de bestaande silo’s heen. Dat was ook de grootste gemene deler doorheen alle getuigenissen in het eerste boekdeel van de Praktijkgids sociaal-sportief werk: “stop de (sectorale) verkokering, bouw bruggen en investeer erin, faciliteer en ondersteun hybride werkvormen (in plaats van ze indirect te bestraffen), laat ruimte voor creativiteit en bied perspectief voor projecten die goed lopen!” (p. 11).

Kennis maken is daarbij cruciaal, in de meervoudige betekenis van zowel elkaar leren kennen als van knowledge building. Met de publicatie van het tweede boekdeel van de Praktijkgids sociaal-sportief werk (met focus op impactevaluatie) in het vooruitzicht, nemen we dit zelf in elk geval graag ter harte.

* Dit is een prefinale versie van het artikel dat in VIEWZ verscheen (Delheye et al., 2023). Zie ook https://www.viewzconnect.be/. Nogmaals dank aan de redactie!

REFERENTIELIJST

Delheye, P., Sabbe, S., & Reynaert, H. (2021). Praktijkgids sociaal-sportief werk #1: 125 protagonisten over visies, noden en dromen. Uitgeverij die Keure.

Delheye, P., Sabbe, S., & Reynaert, H. (2023). Sociaal-sportief werk kan evengoed topsport zijn: een pleidooi voor een integraal dynamisch model. VIEWZ: Visie en expertise in welzijn en zorg, 8(1), 18-20.

Royal Zoute Golf Club. (2021). Reglement van inwendige orde. Geraadpleegd op 5 januari 2023, van https://www.rzgc.be/uploads/images/2022-05-19-Royal-Zoute-Golf-Club-Intern-reglement-NL-FR.pdf.